ابزارهای مورد نیاز برای گیوه بافی و گیوه دوزی

ابزارهای گیوه بافی

گیوه از جمله صنایع دستی است که کاملا بر اساس نیاز انسان طراحی شده است.در دوره های گذشته کشاورزان و روستاییان نیاز به پاپوشی داشتن که در فصل گرما خنک باشد و البته نازک، سبک و راحت باشد.

از سوی دیگر باید پروسه ساخت سریع و نسبتا ساده ای داشته باشد تا بتوانند با استفاده از هنر دست خود و ابزارهای اطراف خود آ ن را تهیه کنند.به این صورت گیوه كه جنس رویه آن را از ریسمان و نخ پرگ (ریسمانهای پنبه‌ای) بافته و زیره یا کف آن را از چرم و یا اکثرا از لته‌های بهم فشرده و در هم كشیده می‌سازند.

کفش گیوه را باید یكی از تاثیرگذارترین و قدیمی ترین پاپوش هایی است که توسط روستاییان ساخته و استفاده شده است.گیوه درگذشته استفاده فراوانی داشت و به نوعی محبوب ترین پاپوش در میان مردم به حساب می آمد اما سالهای بسیاری با پیشرفت بشر و استفاده از کفش های امروزی این صنعت به انزوا رفت.اما این روزها جوانان باز هم به سراغ این پاپوش قدیمی رفته و با مدل های متفاوتی گیوه را مورد استفاده قرار داده اند.

زیبائی و تنوع و طرحهای متعدد گیوه آنچنان است كه هنوز هم دارای متقاضیان فراوانی بوده و از استقبال قابل توجهی در فصول بهار و تابستان برخوردار می‌باشد.

گیوه كشی یكی از صنایع دستی رایج و بومی استان کرمانشاه است و به ویژه در بخش اورامانات از جمله صنایع دستی مسلط می‌باشد. این صنعت بومی را میتوان بر مبنای نوع تولید و محل تولید به دو بخش اصلی روستایی و شهری تقسیم كرد. دو روستای حجیج و نودشه از بخش اورامانات جزو مراكز قریمی و مهم تولید نوع خاصی از گیوه می‌باشد كه تخت آن كهنه ای است و به نام گیوه زیره ای شهرت دارد.

از جمله روستاهای دیگر که صنعت گیوه بافی در آنها رواج دارد میتوان به موارد دیگری همچون : روستای ورادر- خانه دره – شركان – میریه نروی – وزلی – تنگ مردان – پیله گر بره سیمین علیا- طلسم – ژامرگ – تومك – زمگه حیدر- حسین آباد – دوآب – قشلاق علیا و داربید اشاره کرد.

مواد اولیه:
بخشی از مواد مورد مصرف گیوه‌بافان در محل و بخشی دیگر از نقاط دیگر تهیه می‌شود.
موادی كه در محل تهیه می‌شود.
پوست گاو – پیه – نری گاو و نخ تابیده است.
و موادی كه از خارج محل تهیه می‌شود عبارت است از:
1 – برای گیوه های تخت زیره ای
رنگ – پارچه نازك نخی – كتیرا – نخ تابیده ( قرقره)
2 – برای گیوه های طرح جدید (‌تخت چرمی و پلاستیكی) میخ پوست دباغی شده – پاشنه های لاستیكی – كف لاستیكی – چسب – پوست – نری گاو – پارچه نخی – موی بز.

– كار گیوه كشی معمولاً در دو مرحله كارگاهی و خانگی انجام می‌شود. كارهای مربوط به تخت گیوه كه كاری مردانه است معمولاً در كارگاه و یا مغازه ها با ابزار گوناگون انجام می‌شود.
در مناطق شهری كارهای مربوط به رویه گیوه توسط زنان و در خانه ها صورت می‌گیرد. این كار در روستا‌ها هم به دست زنان و هم به دست مردان در خانه و قهره خانه و اماكن عمومی در ایام فراغت انجام می‌شود.

– در كارگاه های گیوه كشی معمولاً‌ سه نفر با هم كار می‌كنند، این سه نفر كه در یك مقطع مثلثی شكل به صورت زنجیره‌ای و یا تقسیم كار معین كار را شروع می‌كنند و به مرحله انجام می‌رسانند عبارتند از:

1 – پرونیParuni كه از پارچه های رنگ شده فیتیله درست می‌كنند و نسبت به دو نفر دیگر از مهارت و تخصص كمتری برخوردار است و در واقع پرونی در مرحله شاگردی گیوه كشی قرار دارد.

2 – پی كینه گیرPeykanegir كسی كه دارای تخصص و مهارت است و به مرحله استادی نزدیك می‌باشد . او بخش میانی كار و به عبارت دیگر بخش اتصال فتیله ها را انجام می‌دهد و تخت گیوه را برای انجام كار نهایی كه به دست استاد كار انجام می‌گیرد آماده می‌كند.

3 – كلاشگرKelash-ger كه استاد و معمولاً صاحب كارگاه است برش و پرداخت و تكمیل تخت گیوه و بطور كلی موارد – حساس و دقیق كار را انجام می‌دهد.
مرحله دیگر اتصال رویه گیوه به تخت گیوه است و محل آن آنرا استاد كار با سوراخهائی كه با درفش بوجود می‌آورد تعیین می كند و یك نفر دیگر كه معمولاً در خارج از كارگاه است این محدوده را با ریسمانی كه از موی بز تابیده شده می‌دوزد این كار را پرگامارونی Pergama-runi و عامل این كار را پركاماگیرPergama-gir می‌نامند.

ابزار كار گیوه بافی و گیوه دوزی
در كار گیوه كشی بطور كلی از سه نیروی فشاری – كششی و ضربه ای استفاده می‌شود و ابزارهائی كه در این صنعت دستی به كار می‌رود در جهت استفاده از این سه نیرو است و در پاره‌ای موارد به منظور نگهداری و مقاومت پا هم به كار گرفته می‌شود و كلیه این نیروها از طریق دست وارد می‌شود.

پا به لحاظ انعطاف پذیری جایگزین سندان می‌شود و بطور كلی ابزار كار عبارت است از: سندان چوبی – مشته – درفش – كوره درفش درفش ناوكش – درفش پرگاماسم – كوره درفش پی كنه – چسنی – پرگاما- گزن – چوب ساو چوكله – روغندان – وز- دوارگیر- گوره گیر – قوتله- چاقو – پواز- گیره كنه.

مراحل ساخت گیوه :
1 – آماده كردن پوست كه مراحل زیر را شامل می‌شود و همه كارهای آن توسط استادكار انجام می‌گیرد.
1 – خیس كردن.
2 – گستردن آن روی زمین.
3 – خاك یا خاكستر پاشیدن روی آن كه به تدریج آب پوست را می‌كشد و خشكش می‌كند كه این كار گاهی از یكماه هم بیشتر به طول می‌انجامد.
4 – نرم كردن پوست.
5 – رشته كردن پوست و درست كردن نسخه‌های باریك.
6 – زدودن مو از تسمه‌ها.
7 – نرم كردن تسمه ها با پیه.
8 – رنگ آمیزی پارچه.
9 – تهیه فیتیله توسط شاگرد.
10 – پی كنه گیر.

رنگ در گیوه
رنگ هایی كه در تهیه گیوه بكار می‌رود عبارتند از رنگ های آبی – قرمز- سفید- استخوانی- سیاه رنگ‌های آبی و قرمز كه در تخت گیوه بكار برده می‌شود. قبلاً تخت گیوه ها فقط به رنگ سفید بود رویه گیوه مردانه معمولاً سفید بوده و برای بافت گیوه های زنانه از نخ های رنگین و گاه از انواع منجوق نیز استفاده به عمل می‌آید.
رنگ استخوانی – رنگ پاشنه و نوك تخت گیوه به دلیل استفاده از نری گاو كه بعد از خشك شده حالت استخوانی می‌گیرد به رنگ استخوانی است.
رنگ سیاه – رنگ موی بز كه در پرگاما به كار می‌رود. سیاه است این رنگ در زیر رویه قرار می‌گیرد و هرگز دیده نمی‌شود.
در باختران 4 نوع گیوه معمول است:
1 – گیوه تخت آجیده
2 – گیوه تخت چرمی
3 – گیوه تخت لاستیكی
4 – گیوه رویه ابریشمی