صنایع دستی ایل بختیاری

پيرامون صنایع دستی استان و تاريخچه صنايع دستي استان چهارمحال و بختیاری، سند و مدرك مكتوب چنداني وجود ندارد ولي طبق آخرين يافته ها از هزاره دهم قبل ازميلادمسيح(ع) سفالگري دركوهها و دشتهائي كه قسمت بختياري استان راتشكيل مي دهند رواج داشته است.

بر اساس مطالعات انجام شده در سه دهه اخیر توسط گروه های خارجی و ایرانی در استان چهارمحال و بختیاری، اطلاعات و شواهد ارزنده ای از دیرینگی حضور انسان در این سرزمین سرد و مرتفع به دست آمده است. بر پایه همین پژوهش ها قدیمی ترین آثار شناسایی شده در این استان مشتمل بر ابزار سنگی از دوره پارینه سنگی جدید و دوره آغاز نوسنگی است که از غارهای باستانی مناطقی چون لردگان، شهرکرد و اردل کشف شده اند .آثار مذکور به 10 الی 11 هزار سال قبل تعلق دارند. در مجموع صنايع دستی استان چهارمحال وبختیاری باتوجه به شرايط اقليمي واجتماعي وبه دو دسته تقسيم مي شوند:

صنايع دستي عشاير

قالیبافی، یلمه بافی، گلیم بافی، سرانداز بافی، قفل سازی، گل بندی خاتم، گیوه دوزی، البسه محلی، کلاه مالی، جاجیم بافی، کیسه حمام، چلنگری،اسلحه سازي، گره چيني،كرباس بافي و … از جمله صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری هستند که برخی از آنها متاسفانه در حال از رونق افتادن می باشند.قالي ها و انواع گليم هاي عشايري استان ازشهرت جهاني برخوردارند.

چوقابافی

چغا و چوخا نیز تلفظ می شود . نوعی لباس ویژه مردان بختیاری است که بدون آستین بوده و از پشم سفید طبیعی بافته می شود و معمولاً به رنگ سفید با نقوشی به رنگ های بافته می شود .

این تن پوش به دستان هنرمند بانوان بختیاری با مهارت و تبحر خاصی صبورانه تنیده می شود. برای بافت این پوشش مردانه از دار خوابیده استفاده می‌کنند و تکنیک بافت آن نیز مانند تکنیک گلیم بافی است با این تفاوت که خیلی ریز بافت‌تر است و تار و پود نازک دارد.قابل ذکر می باشد که چوقا در کلیه فصول سال قابل استفاده می باشد.

کلاه مالی

صنعت دیگری است که دربیش تر قسمت های شهر کرد و بروجن تولید می شود. مردان بختیاری معمولاً از کلاه نمدی که جزیی از لباس محلی آنان است، استفاده می کنند. کلاه ها به رنگ های مشکی، قهوه ای و سفید هستند و نوعی از آن به کلاه خسروی معروف است. مواد اولیه این کلاه ها کرک بز، پشم، صابون و رنگ های شیمیایی و گیاهی است.

گیوه دوزی

از دیگر فعالیت های دستی مردم استان چهار محال و بختیاری است که بیش تر در شهرستان های شهرکرد و بروجن رایج است. بروجن مهم ترین مرکز فعالیت گیوه دوزی است. گیوه که پا افزاری مقاوم و راحت و متناسب با منطقه کوهستانی این استان و گذرگاه های سخت گذر آن است در سال های اخیر از رواج و رونق اولیه افتاده است. گیوه های بافته شده از تخت پارچه ای و گاهی لاستیکی و رویه آن از نخ و نوارهای متصل کننده از چرم گاو است. رویه گیوه معمولاً از شهرضا و آباده و تخت گیوه بیش تر از شهرضا و شیراز وارد می شود. در یک کارگاه با یک نفر استادکار روزی یک جفت گیوه دوخته می شود. انواع گیوه های این منطقه عبارت است از: گیوه تخت ملکی، تخت لاستیکی و غلاتی.

قفل سازی

قفل سازی از جمله صنایعی است که در چالشتر رواج داشته است. قفل سازان چالشتری این حرفه را از پدران خود آموخته اند و می شود گفت که شغلی ارثی است. ساخت آن به این شکل است که ابتدا تنه قفل که حاوی دستگاه قفل است ساخته می شود و سپس زبانه آن را که از حلقه در یا جعبه آن می گذرد؛ جوش می دهند و سوراخ قفل را با مته کمانی حفر می کنند. سپس کار سوهان زدن رویه قفل و حلقه را انجام می دهند که نیاز به ظرافت خاصی دارد و در آخر تمام قفل را پرداخت می کنند. به طور کلی در چالشتر که مرکز فلزکاری بوده همه ی ابزار فلزی مانند چاقو، قیچی، کلاه خود، شمشیر و دیگر ابزار مورد نیاز در بافت گلیم و قالی و خیاطی توسط هنرمندان قفل ساز انجام می شده است.
هم چنین انواع انبر، درکوب و وسایل تزیینی مورد استفاده در درب ها و پنجره ها با ظرافت و سلیقه های خاصی ساخته می شد. تزیینات و نقوش روی درب های چوبی به وسیله میخ های تزیینی به استحکام و زیبایی درب ها کمک می کرده است. از دیگر محصولات دست ساز این بخش تفنگ بوده که به نام استاد این کار احمد نیکزاد (احمد قفل ساز) معروف است.

صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری همواره یکی از مهم ترین جاذبه های فرهنگی این استان بوده و از سوغاتی های ارزشمند فرهنگی این منطقه به شمار می آید.