چلنگری در هنرهای صنعتی

چلنگری در هنرهای صنعتی

چلنگری از جمله هنرهای اصیل و سنتی ایرانی است. هنرمندان این حرفه به صورت سنتی و صنعتی چلنگری را انجام می دهند و با استفاده از آن، پس از فرم دادن فلزات حرارت دیده ابزارآلات کشاورزی و محصولات تزیینی را تولید می کنند. امروزه بیشتر افراد این هنر را با نام هنر فرفوژه می شناسند. در واقع چلنگری نوعی آهنگری محلی است که در ابتدا در برخی از روستاهی کشور رواج پیدا نموده است و به تدریج به شکل هنری امروزی شناخته شده در آمده است.

ابزارهای ساخته شده با چلنگری

در گذشته انواع انبر، سیخ، سه پایه آهنی، میخ سرکج، میخ طویله، زنجیر، سیخانک، درفش، مقار، جوالدوز، تملیک، چفت و ریزه، منقل، سنبه، اسکنه، نیم ذرغ بزاری و… را توسط چلنگری می ساختند. امروزه نیز ساخت این وسایل توسط چلنگری رواج دارد. از دیگر ابزاری که چلنگران تهیه می کنند می توان به نعل اسب اشاره نمود. آن ها انواع نعل (نعل کوچک، نعل سوراخ دار میخ خور، نعل سه پایه میخ سرخود) را با استفاده از هنر چلنگری تولید می کردند.

شهرهای حرفه ای در چلنگری

تهران، همدان و کرمانشاه از شهرهایی هستند، که چلنگری را به صورت حرفه ای و کاربردی انجام می دهند.

در قدیم از این هنر برای ساخت ابزار آلات کشاورزی و وسایل مورد نیاز مردم استفاده می شد. هم اکنون از چلنگری برای تولید محصولات تزیینی نیز استفاده می گردد. فلز کاری از مشاغل مرتبط با چلنگری می باشد.

ابزار چلنگری

از ابزار مورد نیاز برای چلنگری می توان به انبر، سندان، قیچی آهن، کوره سنتی و فن، موتورجوش، چرخ سنگ و چکش اشاره نمود.

روش ساخت

برای ساخت ابزار به وسیله هنر چلنگری ابتدا فلزات بریده شده و قطعه قطعه شده را درون کوره قرار می دهند تا در معرض حرارت زیاد قرار بگیرد و به خوبی داغ و نرم شود. پس از نرم شدن فلز تا حدی که بتوانند به آن فرم دلخواه را بدهند آن را به وسیله انبر مخصوص از داخل کوره خارج می کنند و بر روی سندان قرار می دهند. سپس با ضربات چکش بر روی آن می کوبند تا شکل دلخواه بر روی آن ایجاد شود.

در صورت در نیامدن فلز به شکل دلخواه دوباره آن را داخل کوره می برند و اعمال گذشته را بر روی آن تکرار می کنند. این عمل شاید بارها تکرار شود تا در نهایت فلز به شکل مورد نظر در بیاید. همچنین در آخر فلز را به یک باره در ظرفی محتوی آب فرو می برند تا استحکام فلز را افزایش دهند و آن را آبدیده نمایند.

کاربرد

همانطور که گفته شد چلنگری هم در محصولات و موارد صنعتی و هم سنتی کاربرد دارد. از جمله کاربرد چلنگری در دامداری و کشاورزی و محصولات سنتی می توان به ساخت ابزار آلاتی مانند قلم، تیشه، گاوآهن، داس، چکش، کلنگ و… اشاره نمود.

از موارد استفاده چلنگری به صورت صنعتی و محصولات تزیینی می توان قفل، پنجره، پایه گلدان، پارتیشن، ساج های پخت نان و… را نام برد.

asrinkala