نقش ها و مدل های گلیم طرح دار

در راه رو هتل های سنتی یا در جلو گیشه هتل های ایرانی و بعضا خارجی صنایع دستی خوش رنگی را می بینید، تار و پودهای رنگین ابریشم، موی بز، پشم گوسفند چنان هنرمندانه درهم تنیده و بافته شده که گلیم، این هنر اصیل دست بافت را در زمره کهن ترین صنایع دستی بشری قرار داده است.

گلیم دستبافت از منسوجات مهمی بود که بشر در هنگام تغییرات جوی و رهایی از سرما، بکار می‌برد. انسان با شکار حیوانات متوجه شد می‌توان از پوست حیوان شکار شده، به‌عنوان محافظت بدن و زیرانداز استفاده نمود. پس‌ازآن با رواج دامداری، ریسیدن پشم حیوان نیز متداول گردید. البته به‌تدریج هنر بافندگی توسط نخ‌های ریسیده شده، نقشی بااهمیت در صنایع قبایل پیدا نمود. همچنین بدانید که پشم، ماده‌ای است که سرانجام روزی از بین می‌رود. بنابراین نمی‌توان زمان دقیق و مکانی را که اولین بار بافت گلیم در آن صورت گرفت، مشخص نمود. بی‌شک از زمان قدیم گلیم به خاطر وزن سبک و جابجایی آسان‌تر، در زندگی عشایر کوچ‌رو کاربری فراوان داشت. البته گلیم دستباف با زیبایی‌های خاص و منحصربه‌فردی که داشت، می‌توانست به‌عنوان زیرانداز و پوشش دیوارهای چادر عشایر محسوب گردد. حتی گلیم وسیله‌ مناسبی بود که محافظت از سرما را، در مورد عشایر کوچ‌نشین پیدا نمود.

ورنی، گلیم فرش نما

ورنی که گاه به آن گلیم سوزنی نیز گفته می شود، یکی دیگر از انواع گلیم ایرانی است که متعلق به ایل شاهسون است. ورنی نه تنها یکی از گلیم های معروف اردبیل بلکه یکی از شاخص ترین سوماک های ایران است. این نوع زیرانداز در آثار پژوهشگران خارجی به نام سوماک معروف است و منسوب به شهر شوماخی در قفقاز است، در میان عشایر جمهوری های آذربایجان و ترکیه نیز ورنی با نقش هایی کم و بیش شبیه ورنی اردبیل و به همین نام شهرت دارد.
بافت ورنی در ایران تنها در بین ایلات و عشایر استا نهای آذربایجان شرقی و اردبیل رواج دارد و روستاییان استانهای مذکور نیز به دلیل آمیختگی با این عشایر به بافت این نوع گلیم زیبا و منحصر به فرد می پردازند. السون ها و نیز عشایر ارسباران عمده ترین تولیدکنندگان ورنی هستند.

تفاوتی که در بافت گلیم و ورنی وجود دارد این است که در گلیم، بافت به صورت گره های منقطع انجام می شود و نقوش آن توسط پود شکل می گیرد و تار به وسیله پود کاملا پوشیده می شود، در حالیکه در بافت ورنی ایجاد طرح و نقوش بر سطح آن توسط پودگذاری اضافی حاصل می شود و تار و پود هر دو پوشیده است.
این گلیم فرش نما بدون نقشه و به شکل ذهنی، توسط زنان و دختران دشت مغان و عشایر حومه اهر، ارسباران و مشکین شهر (در استان آذربایجان شرقی) تولید می شود. تولید ورنی عموما در نقاط قشلاقی انجام می گیرد و نقوشی که بر روی آن نقش می بندد، نشانگر محیط زیست و انعکاس آن در اذهان زنان و دختران عشایر است.
بی شتر نقوش از اشکال حیوانات و وحوش منطقه تاثیر گرفته و نقوش عمدة حیوانات عبارتند از گوزن، آهو، گرگ، سگ گله، بوقلمون، مرغ و خروس، گربه، مار، عقاب، گوسفند، ببر، شتر، روباه، شغال، طاووس و پرندگان محل که به صورت ساده هندسی بافته می شوند. رنگ های ورنی، زمین های لا کی، سرم های، کرم، سفید، پیازی و آبی روشن با نقوش حیوانات در وسط و حاشی های حدا کثر به عرض ۲۰ سانتی متر در طرفین دارند.

گلیم مرغوب باید در مقابل نور و شستشو رنگش ثابت باشد و در صورت نامرغوب بودن اگر رطوبت به آن برسد، رنگ عوض می کند. برای شناخت گلیم مرغوب باید آن را پیچیده و فشار داد تا استحکام آن سنجیده شود، گلیم های دارای پود کم به آسانی کشیده و از هم باز می شود.

هر چه گلیم سبک تر باشد از مرغوبیت بیشتری برخوردار است زیرا در بافت آن از تار و پود ظریف تری استفاده شده است. بافندگان روستایی معمولا در لبه های خارجی گلیم ، حاشیه ای با موی بز به رنگ سیاه می بافند که این کار به استقامت گلیم کمک می کند.

هنر قالی و گلیم ایرانی، دورزمانی است که مایه فخر و بالندگی هر ایرانی در جهان است. هنرمندان این عرصه، با تکیه بر دستان توانمند و خلاقیت خود توانسته‌ اند رج به رج هنری زیبا و درآمد زا را بیافرینند.