هورامان

بخش بزرگی از اورامان در استان کرمانشاه و کردستان و بخش کوچکتری در حلبچه در خاک عراق واقع است. هورامان روی همرفته خود به چند بخش تقسیم می‌شود که عبارت اند از هورامان لهون، هورامان تخت و ژاورو.

واژه اورامان یا هورامان از دو بخش اهورا و مان به معنی خانه، جایگاه و سرزمین تشکیل شده است. روستای اورامانات تخت در جنوب شرقی شهر مریوان در استان کردستان قرار دارد که بوسیله جاده ای به طول ۷۵ کیلومتر به شهر مریوان متصل می شود .خانه های این روستا با سنگ و اغلب به صورت خشکه و به صورت پلکانی ساخته شده است. مردم منطقه معتقدند اورامانات تخت زمانی شهری بزرگ بوده و مرکزیتی خاص داشته به همین دلیل از آن به عنوان تخت یا مرکز (حکومت) ناحیه ای اورامان یاد می کرده اند.روستای اورامان تخت در کردستان، در دل کو ه های سر به فلک کشیده رشته کوه های زاگرس، در مسیر رودخانه "سیروان" هر ساله در آخرین چهارشنبه و پنج شنبه قبل از ۱۵ بهمن برگزار کننده آئین پیر شالیار است که بعضی از مورخان قدمت آن را هزار ساله می دانند.

این منطقه بیشتر کوهستانی و دارای دره‌های پرپیچ‌وخم و عمیق و رودبارهای بی شمار است. از مجموع آب این چشمه‌ها و رودبارها دو رودخانه سیروان و لیله پایه‌ریزی می‌شوند که در نقطه‌ای به نام دروله در نزدیکی مرز ایران و عراق به هم می‌پیوندند. از میان این چشمه‌ها می‌توان چشمه بل را نام برد که با دبی ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ لیتر در ثانیه پرآب‌ترین آنهاست و به سیروان می‌ریزد و از سویی رودی که از آن پایه‌ریزی می‌شود کوتاهترین رود جهان است.

زبان مردم پاوه کُردی هورامی است. هورامی دارای چند زیر شاخه شامل لهونی، تختی، بیسارانی، حلبچه‌ای و شیخانی و پاوه ای است. 

معماری اورامانات کاملاً با کوهستان انطباق یافته و متکی بر ساخت و ساز با استفاده از سنگ و بصورت خشکه چین است و خانه‌ها در روستاهای منطقه با توجه به شیب تند دامنه‌های صخره‌ای به صورت پلکانی ساخته شده‌است. خانه‌ها در اکثر موارد در دو طبقه ساخته شده و براساس معیشت فضاهای خانه‌ها با یکدیگر متفاوت است.

منطقه رویایی اورمانات پله‌های به سوی بهشت را برای شما تداعی می‌کند. خانه‌های دهکده جذاب اورمانات از سنگ و اغلب با خشکه و بصورت پلکانی ساخته شده‌اند. جالب است بدانید که این روستا به روستای هزار ماسوله نیز شهرت دارد. حیاط یک خانه پشت بام خانه‌ای دیگر است. مردم محلی براین عقیده هستند که این منطقه در قدیم شهر بزرگی بوده است به همین دلیل این ناحیه را مرکز اورامان می‌نامند.

کرد‌ها از گذشته با صنایع دستی و هنر‌های سنتی شهرت فراوانی داشته‌اند. از مهمترین صنایع دستی اورمانات، سجاده‌بافی، گیوه‌دوزی، شالبافی، سفالگری، فلزکاری، منجوق دوزی و چندین صنایع دیگر را می‌توان نام برد. مردم اورامان با کرک نوعی بز بنام مه‌ریز که دارای پشم لطیفی است، شال‌هایی به عرض 25 سانتیمتر و طول 26 سانتیمتر می‌بافند که از این شال‌ها لباس‌های محلی برای مردان دوخته می‌شود

مردم مهربان اورمانات لباس‌های محلی خاصی می‌پوشند که بیننده را مجذوب خود می‌کند. لباس اهالی دهکده از کلاش، چوخه، پانتول، شال کلکه، دستار و پیراهن بلند تشکیل می‌شود که در مناسب ‌های مختلف کاربرد خاص خود را دارند. در منطقه اورمانات موسیقی اصیل و گوشنوازی مانند چیله و کنالیل همچنین پایکوبی گروهی به زیبایی هر چه بیشتر در مناسبت‌های گوناگون برگزار می‌شود.

دریاچه زریبار یا همان زریوار یکی از شگفت‌انگیز‌ترین مناطق گردشگری در اورامانات است. دریاچه زریبار اورامانات در واقع یک تالاب است که از هیچ رودی سرچشمه نمی‌گیرد. این تالاب یکی از بزرگترین تالاب‌های آب شیرین در غرب ایران محسوب می‌شود. اکوسیستم تالاب زریوار شرایط یک تالاب بین المللی را داراست که فعلا مشخصات آن برای بسیاری از محققان ناشناخته است. بد نیست بدانید که این تالاب یکی از منحصر بفردترین تالاب آب شیرین جهان می‌باشد.