گیوه در چهارمحال بختیاری و قدمت 300 ساله آن!

همانطور که میدانید چهارمحال بختیاری یکی از تاریخی ترین استان های ایران میباشد و در هر مسیله ای که بحثی از موضوع تاریخ دستی در میادین داشته است و حالا هم که باز بحث گیوه میباشد ، باز هم چهارمحال و بختیاری موضع شگفت انگیزی داشته است که در این مطلب آن را بررسی میکنیم .
قوم بختیار از قدیم دارای پای افزار‌های ساده و بدون ساق تهیه شده از پوست حیوانات و چرم بوده اند. لیکن پای افزار مورد نظر ما گیوه است که سابقه استفاده از آن در ایران به قرن یازدهم (دوره صفوی) برمی‌گرد.ولی باتوجه به اینکه کماکان از این پای‌پوش‌های سنتی در استان استفاده می‌شود ، مشخص می‌گردد که دارای ریشه عمیق در سنت و فرهنگ این استان می‌باشد که سرچشمه از قدمت چند صدساله می‌گیرد.

طبق اظهار نظر اساتید کهنه کار این رشته می‌توان قدمت گیوه‌ دوزی به شکل فعلی را حدود ۳۰۰ سال تخمین زد.گیوه به عنوان یک پای پوش سنتی، تقریبا در اکثر مناطق ایران وجود دارد. چهارمحال و بختیاری در کنار دیگراستان‌های غربی یکی از خاستگاه‌های گیوه در کشور است، که عمده گیوه این استان در شهرستان‌های شهرکرد و بروجن تولید می‌شده است.
این محصول متقاضیانی نیز در شهر‌های اطراف داشته است. گیوه دوخته شده در این دو شهرستان از لحاظ کیفیت یکی از بهترین انواع گیوه‌ها بوده، که بیشتر با نام گیوه ملکی شناخته می‌شود.گذشته گیوه در چهارمحال و بختیاری به دو دلیل اهمیت داشته است:

۱- زمستان‌های طولانی

۲- استفاده عشایر برای پیاده روی‌های طولانی و پیمودن راه کوچ میباشد.

قدیمی‌ترین گیوه موجود در استان چهارمحال و بختیاری، گیوه‌ای بچه گانه با کف چرمی است، که اکنون در موزه مردم شناسی قلعه چالشتر نگهداری می‌شود. این گیوه قدمتی ۸۰ساله دارد.کارشناس صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری هم گفت : هنر گیوه بافی چهارمحال و بختیاری یکی از ۱۲ اثر صنایع دستی ثبت شده این استان در فهرست آثار ملی کشور (در سومین همایش سراسری ثبت میراث فرهنگی در سال ۱۳۹۰) است.
برای دوخت یک دست گیوه تخت کش، رویه باف یا رویه چین چرم ساز و گیوه دوز فعالیت می‌کنند. برای تهیه چرم مورد نیاز "گیوه دوزی"، ابتدا پوست گاو را درون قدح‌های بزرگ می‌ریزند و پس از چهار روز قرار دادن آن در آهک، در جوی آب شستشو می‌دهند تا آهک و مو‌های آن پاک‌سازی شود. سپس پوست گاو را به مدت ۴ روز در زاج و نمک می‌گذاشتند تا سفید و محکم شود.
پس از شستشو در جوی آب، پوست گاو مورد نظر را در آفتاب قرار می‌دهند و پس از خشک شدن آن، "پیه گاو" را در دیگ ذوب کرده و در مقابل نور خورشید به چرم تولیدی می‌زنند تا روغن خورده شود. محصول نهایی را در جوی آب قرار می‌دهند تا نرم و در "گیوه دوزی" استفاده شود.
استان چهارمحال و بختیاری با دارا بودن محصولات بی شمار و هنرمندان چیره دست و توانمند در رشته‌های متنوع صنایع دستی، همواره به عنوان یکی از قطب‌های مهم تولید صنایع دستی در کشور و حتی در جهان مطرح است.مصنوعات صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری با تکیه بر سابقه تاریخی، ویژگی‌های اقلیمی و طبیعی محیط زندگی و فرهنگ تولیدکننده و مصرف‌کننده ساخته و پرداخته می‌شود به همین دلیل این‌گونه مصنوعات را کالا‌هایی فرهنگی می‌شناسند ،که علاوه بر عملکرد مادی حامل پیام فرهنگی و ویژگی‌های قومی منطقه‌اند.
آنچه مسلم است، ایران با فرهنگ پربار تاریخی همگام با تمدن‌های کهن در حوزه هنر‌های دستی از پیشتازان تاریخ به شمار می‌رود و امروز صنایع دستی یادگار همین گنجینه‌های ارزشمند تاریخی است .